Lần đầu tiên tôi được ghé thăm các cô vào cuối mùa thu tháng 10, nhân chuyến về nguồn sau Đại Hội Công đoàn Dệt May Việt Nam lần thứ VI cùng với đoàn đại biểu.

Được thắp cho từng cô nén nhang, nhìn ảnh đen trắng trên bia nhưng thấy các cô ai cũng rạng rỡ, trẻ trung. Trời hôm ấy mưa rả rích, đoàn chúng tôi mặc áo mưa đứng quây quần bên nơi an nghỉ của các cô. Tôi còn nhớ như in từng lời dẫn thật cảm động của chị thuyết minh : “Ngày 24/7/1968, máy bay của Mỹ kéo đến Đồng Lộc trinh sát và thả bom dữ dội. Mặt đường 15A nham nhở các hố bom. Nhận lệnh, đúng 12h00’ trưa, 10 cô gái TNXP do chị Võ Thị Tần làm Tiểu đội trưởng còn chưa kịp ăn cơm, các chị vội chia nhau mỳ luộc, rồi cầm cuốc xẻng, í ới gọi nhau ra san lấp hố bom. Dưới mặt đất các chị cứ đào, xúc … vui vẻ cười nói, với quyết tâm bằng bất cứ giá nào tuyến đường 15A phải được thông suốt để đoàn xe chi viện đặc biệt cho chiến trường Miền Nam đi qua được an toàn trong đêm đó. 16h00’ cùng ngày đến lượt dội bom thứ 15, một tốp máy bay Mỹ lao tới trút bom dữ dội, nhằm thẳng mục tiêu nơi các chị đang làm đường phía dưới. Mười cô gái không còn cách nào khác phải lánh tạm vào căn hầm trú ẩn bên đường, đợi cho máy bay địch đi qua sẽ ra làm tiếp cung đường còn lại. Nhưng một loạt bom rơi xuống đúng ngay hầm các cô trú ẩn…”

Càng cảm động hơn nữa khi chị thuyết minh kể đến ngày thứ 3 đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị Cúc – Tiểu đội phó trên đồi Trọ Voi trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc, 10 đầu ngón tay bị ứa máu vì cố gắng bới đất để tìm đường ra. Thương xót người em, nhà thơ Yến Thanh nghẹn ngào viết bài thơ “Cúc ơi” trong lúc đồng đội tìm thi thể cô:

Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang

Cúc ơi! Em ở đâu không về tập hợp

Chín bạn quây quần đủ mặt

Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh

A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh

Chỉ thiếu mình em

Chín bỏ làm mười răng được

Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc

Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng

Cúc ơi! Em ở đâu ?..

…Gọi em,

Gào em

Khản cả cổ rồi

Cúc ơi!

Các cô đã hiến trọn tuổi thanh xuân để nối liền mạch máu giao thông “hậu phương vững chắc” với “tiền tuyến lớn” góp phần làm nên chiến thắng oanh liệt của quân và dân ta tại chiến trường Đồng Lộc và thắng lợi chung của cả dân tộc trong công cuộc giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Tên tuổi 10 cô mãi mãi được nhân dân cả nước và bạn bè thế giới nhắc đến như một kỳ tích của dân tộc Việt Nam anh hùng.

Càng tự hào về các cô, bản thân mỗi chúng ta cảm thấy may mắn sinh ra trong thời bình, vì vậy mỗi chúng ta luôn biết ơn và trân trọng. Chúng ta phải sống và làm việc sao cho xứng đáng với sự hy sinh của biết bao phụ nữ Việt Nam anh hùng.

Xin gửi tặng bạn đọc bộ ảnh “Tuổi 20 tràn sức sống”. Nhờ công nghệ AI, 10 nữ thanh niên anh hùng hy sinh tại Ngã ba Đồng Lộc – Hà Tĩnh cách đây 55 năm đã được tái hiện trong bộ ảnh mới thật đẹp, mới ra mắt vào dịp kỷ niệm 76 năm ngày Thương binh Liệt sỹ (27/7/1947- 27/7/2023).

Tác giả: KAV – DMNT